Birleşmiş Milletler’e göre dünya nüfusunun yarısından fazlası tarihte ilk kez şehirlerde yaşıyor. Hatta 25 yıl sonra insanlığın %70’inin şehirlerde yaşayacağı öngörülüyor. İzmir olarak yoğun göçün tahrip edici gücünü yakından görüyoruz. 50 yıl önce nüfusu yüz binlerle ölçülen İzmir, artık tanınamaz hale gelmiş durumda. Her gün milyonlarca insanın şehir içi ulaşımı büyük bir sorun. Belki henüz İstanbul gibi kanserli bir şehirde yaşamıyoruz ama dünyanın hızla gelişen tüm metropolleri gibi, o yönde ilerliyoruz. Ulaşım sorunuyla baş edebilmek için tüneller yapıyoruz, metroyu ve İZBAN’ı genişletiyoruz. Ancak her sistemin verimliliğinin bir limiti var ve İzmir’in otobüs odaklı toplu ulaşımı doygunluğa ulaşmak üzere. Dev aktarma merkezleri trafik yaratıyor, bazı caddeler otobüsten geçilmiyor. Emekliye ayrılması gereken otobüsler benzin yutarken soluduğumuz havayı da kirletiyor. Görsel standardı olmayan araçlar görüntü kirliliği yaratıyor. Bazı duraklar, dar kaldırımlarda yaya geçişini engelliyor.
Sistem Teorisi uzmanı Russ Ackoff şöyle demiş: ‘Doğru soruna yanlış çözüm bulmak, yanlış soruna doğru çözüm bulmaktan çok daha önemlidir.’ Yani ilk olarak toplu ulaşımın ne olduğunu doğru tanımlamalıyız. Bunu yaptığımızda ortaya yaratıcı çözümler çıkıyor. Örneğin KARBİS, toplu taşımacılığa farklı bakmanın sonucu. Peki KARBİS gibi, ekonomik, hızla uygulanabilecek, kapasitesi yüksek ve İzmir’e yakışacak başka fikirler var mı? Çözüm için Almanya’nın Koblenz şehrine gidelim…
Koblenz, nehir tarafından ikiye bölünmüş, orta büyüklükte bir şehir. Eskiden nehrin iki ucunu birleştiren bir otobüs hattı mevcutmuş. Hat boyunca yolculuk 25 dakika sürermiş. 100 otobüs, 1.5 dakika aralıkla iki yönde mekik dokurmuş. Zamanla artan trafiği çözmek için sokakları genişletmek, yeni köprü yapmak, otobüs filosunu büyütmek yerine, Koblenz Belediyesi radikal bir yol izlemiş ve kendi kendine sormuş: ‘Toplu taşımayı, otobüssüz yapabilir miyiz?’ Bunun üzerine Dopplemayr firması, Koblenz’in otobüs hattı yerine teleferik sistemi kurmuş. Şimdi sıkı durun! Sefer sıklığı 1.5 dakikadan 38 saniyeye, hat uzunluğu 7 km’den 1 km’ye, yolculuk süresi 25 dakikadan 5 dakikaya inmiş. Elektrik ile çalışan teleferiğin, havayı kirletmediğini de ekleyelim.
Teleferik kelimesini duyduğumuzda aklımıza Balçova’daki turistik sistem geliyor. Ancak bu, telefon denince akla antika, çevirmeli telefonun gelmesi gibi bir şey. Yeni nesil teleferikler bir kabinde 200 kişi taşıyabiliyor. Saatte 10,000 kişi kapasitesine ulaşabiliyor. Bu trafikten 100 otobüs çekmek demek. Münih, Singapur, Karakas ve Portland gibi şehirler, teleferiği toplu taşıma sistemleri ile entegre etmişler bile. Portland’da tramvay ve teleferik durakları iç içe. Karakas’ta metrodan inip teleferiğe binebiliyorsunuz. Teleferiğin en büyük avantajlarından biri, kolayca sökülüp takılabilmesi. Gerektiği zaman rotası değiştirilebiliyor, yeni duraklar eklenebiliyor. İcap ederse hat bir kaç ayda iki misli uzatılabiliyor.
Peki, İzmir’de teleferik nereye yapılabilir? İlk akla gelen yer Bayraklı İZBAN istasyonu. Kentsel dönüşüme uğrayacak Bayraklı tepeleri, teleferik için ideal bir mekan. Böyle bir hat, sadece ulaşıma katkıda bulunmakla kalmaz. Körfezin muhteşem manzarası, film ve dizi yapımcılarının da ilgisini çekebilir. İkinci nokta ise Bornova Meydanı. İleride meydana metro istasyonu yapılacak ve Salhane İZBAN istasyonu ile meydan tramvay aracılığıyla birleştirilecek. Buradan EVKA 4’e bir hat çıkabilir. 3 sistemin birleştiği, Türkiye’nin ilk ve tek aktarma merkezi olur.
Zaman değişiyor, teknoloji ilerliyor. Teleferik artık sadece kayak merkezlerinde veya turistik noktalarda kullanılan bir sistem değil. İzmir gibi dağlarla çevrilmiş, nüfusu yoğun kentler için ucuz, verimli, sağlıklı ve keyifli bir çözüm. Kentkart, İZBAN ve KARBİS’le ilklere imza atan İzmir, teleferik sistemini toplu taşıma ağına ekleyerek bir kez daha Türkiye’ye öncülük edebilir! Düşüncelerinizi bana yazın.