Kentimiz açısından çok önemli bir haber Türkiye’nin baş döndürücü gündeminin arasında kaynadı: 20 seneden beri hayal edilen şey oldu ve İzmir Tarihi Kent Merkezi UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edildi.
Dev alan, Kemeraltı, Basmane, Kadifekale, Yassıtepe ve Yeşilova Höyükleri ile Eski Smyrna’yı kapsıyor. Bölgede hummalı bir çalışma var. Bunlar arasında en çok bilineni de Başkan Soyer’in “2023’te Cumhuriyetimizin 100. yılını olağanüstü bir konserle burada kutlayacağız” dediği Smyrna Antik Tiyatrosu.
Kuşkusuz, Akdeniz’in en büyük tiyatrolarından birinin ayağa kaldırılması İzmir’in kimliğine büyük katkıda bulunacak. Ancak eğer amaç İzmir’i turistler için bir çekim merkezi haline getirmekse bunun yolu Kemeraltı’ndan geçer. Kemeraltı turist çekebilirse İzmir turist çeker. Kemeraltı serpilmediği sürece de turistler İzmir’in merkezine gelmez.
Kemeraltı serpilmediği sürece turistler İzmir’in merkezine gelmez.
Her ne kadar UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girebilmek büyük bir başarı olsa da, nihai amaç -Efes ve Bergama gibi- kalıcı listeye geçebilmek. Bunun için de İzmir Tarihi Kent Merkezi’nin -özellikle de bölgenin ana kaldıracı olan Kemeraltı’nın- içeride ve dışarıda tutarlı bir hikaye anlatması gerekiyor. Bir başka deyişle bölgenin pazarlanabilir bir hikayesinin olması lazım.
Mekan pazarlamasının üç bileşeni vardır: Olgu, algı ve bu ikisinin arasında köprü olan kurgu (hikaye). İlk aşamada mekanın artıları ve eksileri saptanır. Mesela Kemeraltı’nın ışıklandırılması konusunda mükemmel bir rapor hazırlanmış. Yine tarihi bölgenin tasarımı konusunda bir stratejik çalışma yapılmış. Hikayeyi kurgulayabilmek için geriye kalan şey Kemeraltı’nın nasıl algılandığını anlamak. Bunun için geçtiğimiz aylarda İzmir Büyükşehir Belediyesi çok kısa ama nitelikli bir araştırma yapmış. Kent genelinde 1500’ün üzerinde kişiye üç soru sorulmuş.
Bunlardan ilki “Kemeraltı denince aklınıza ilk ne geliyor?” Bu soruya verilen cevap ezici şekilde alışveriş ve çarşı. Bunları tarih ve kalabalık takip ediyor. Yani İzmirliler Kemeraltı’nı tarihi bir çarşı olarak görüyor. Bu ciddi bir iletişim sorunu. Çünkü tarih boyunca Kemeraltı bir düzineye yakın rol oynamış. Çarşı bunlardan sadece biri. Burası içinde yaklaşık 1500 tescilli yapı, 14 arkeolojik alan, 44 cami-mescit, 9 sinagog, 1 kilise, 8 müze, 11 hamam, 23 han, 34 çeşme bulunan bir mahalle aslında. Bu bağlamda Kemeraltı’yı çarşıya indirgemek ona bir nevi AVM gibi davranmak demek. Kemeraltı’na bazen İzmir’in Kapalıçarşı’sı deniyor. Oysa daha iyi bir örnek 24 saat yaşayan Taksim-Cihangir-Tünel-Kabataş bölgesi.
İkinci soru Kemeraltı’nın İzmirliler’de uyandırdığı duygular hakkında. Burada çok ilginç bir iç görü yakalanmış: Kemeraltı ile en çok özdeşleştirilen duygu neşe! Yani tarihi mahalle kentin mutluluk kaynağı. Ancak burada bir parantez açmamız gerekiyor: Kemeraltı’nın kadınlar ve erkeklerde uyandırdığı duygular ciddi şekilde değişiyor. Kadınlar neşe, ilgi ve hayranlık hissederken, erkeklerde rahatsızlık öne çıkıyor. Hatta rahatsız olma duygusu üniversite yaşındaki erkeklerde zirve yapıyor. Bir başka deyişle Kemeraltı ile 20’li yaşlardaki erkekler arasında bir bariyer var. Bu kitle tarihi mahallenin neşeli yüzünü göremiyor.
Kemeraltı = Neşe
Son olarak Kemeraltı’nı en iyi simgeleyen/anlatan şey sorulmuş. Verilen cevaplarda uzak ara Kızlarağası Hanı öne çıkıyor. Bunu alışveriş, kalabalık ve kaybolmak takip ediyor. Burada da güzel bir iç görü var. Kemeraltı denince akılda en net canlanan yer, aslına uygun şekilde restore edilmiş ve cıvıl cıvıl, yaşam dolu olan bir mekan. Bu yüzden Kızlarağası Hanı, tarihi semtin geri kalanını ayağa kaldırmaya çalışan İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne adeta bir yol haritası çiziyor.
Kemeraltı geçmişte 24 saat yaşayan, geceleri insanların eğlenmek için gittiği, kaliteli otellerinde konaklanan, hamamlarında dinlenilen bir yermiş. Zamanla önce gece hayatı gitmiş sonra da konaklama. Onu üretim takip etmiş. Geriye büyük ölçüde yeme içme ve alışveriş kalmış. UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi’ne girmek için bu gidişatı tersine döndürmemiz lazım.