Geçtiğimiz ay İzmirimiz bir depremle sarsıldı. Bu büyük felakette hayatını kaybeden hemşerilerimize rahmet, yakınlarına başsağlığı, kazazedelere de acil şifa diliyorum.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in seçim vaatlerinden biri İzmir’i bisikletli ulaşımda örnek şehir yapmaktı. Sayın Soyer makam arabası yerine bisikleti tercih etti. İzmir’in EuroVelo ve Velo-City’de yer almasını sağladı. Son olarak da mevcut bisiklet yolunu 453 kilometreye çıkaracak adımlar attı.
Bu sayede kentte bisiklet kullanımı yaygınlaşmaya başladı. Öte yandan İzmir’in bisiklet dünyası içinde oynayabileceği çok daha önemli bir rol var: Avrupa’nın bisiklet üretim merkezi olmak!
Türkiye, e-bisiklette Avrupa’nın ana tedarikçilerinden biri olabilir
Elektrikli bisiklet denince aklınıza moped geliyorsa bildiğiniz her şeyi unutun. E-bisiklet yeni bir kavram. Pedal destekli elektrikli bisiklet olarak da bilinen bu teknolojide normal bisiklet sürüyorsunuz. Dilerseniz yokuşta veya rüzgara karşı giderken elektrikli motor devreye giriyor ve pedal çevirdiğiniz sürece hızınızı kaybetmiyorsunuz.
Dünya genelinde -özellikle de Avrupa’da- e-bisiklet talebi çok hızlı artıyor. Almanya’da satılan iki bisikletin biri elektrikli. Pazarın önümüzdeki yıllarda ortalama yüzde 25 büyüyeceği ve 5 yıl içinde 10 milyar euro üzerinde bir hacme ulaşacağı tahmin ediliyor.
Otomotiv sektörü nasıl yükseldi? Bisiklet nasıl yerinde saydı?
Türkiye’de bisiklet ve otomotiv sektörleri benzer zamanlarda başlamış ancak farklı yollara sapmış. Otomotiv, insana ve Ar-Ge’ye yatırım yaparak yüzde 80 yerlileşme oranını yakalamış. Bisiklet ise insan kaynağını yetiştirememiş. Mühendis ve tekniker konusunda istihdam yaratamamış. Sonuçta 50 senelik firmalarımız olmasına rağmen bisiklet, Türkiye’de yan sanayisini yaratamamış. Otomotiv ise yan sanayiden, otomobilden çok para kazanırken, bugün yerli bisiklet tedarikçisi bulmak imkansız gibi bir şey.
Bunun bir sebebi bisikletin, 200 seneden beri çok değişmemiş olması. İnovasyonun olmadığı yerde kar marjı düşük kalıyor. Bir başka sebep ise bisikletin, otomotiv sektörünün aksine kümelenememiş olması. İnovasyon olmayınca kümelenme olmuyor. Kümelenmenin olmadığı yerden de inovasyon çıkmıyor. Bu yüzden e-bisiklet teknolojisi 50 yıllık bu kısır döngüyü kırma fırsatımız.
Bisiklette katma değer yaratma fırsatı
Ortalama bir e-bisikletin fiyatı, standard bisikletin neredeyse 10 katı. Ancak e-bisiklet maliyetinin %70’ini pil ve elektrik motoru oluşturuyor. Her ne kadar Vestel pil üretimi konusunda çalışsa da, bu parçaların tamamı yabancı. Bu yüzden yerli e-bisiklet üretsek bile aslında katma değer yurtdışına gidiyor. İşte bu noktada İzmir olarak, Portekiz’i örnek alabiliriz.
Portekizliler bisiklet endüstrilerini canlandırmak önce Bisiklet-Motosiklet Derneği üzerinden dünyanın en ileri akreditasyon laboratuvarlarından birini inşa etmişler. Örneğin, bir Türk firmasının Avrupa’ya mal satabilmesi için burada test edilmesi ve onay alması lazım. Fiyatı mı? Yaklaşık 12 bin Euro.
Silikon Vadisi’nin Bisiklet versiyonu
İhracat için gerekli testlerin yurtdışında yaptırılması sektörün sırtında büyük bir yük. Bu yüzden e-bisiklette küresel oyuncu haline gelebilmek için, ISO 9000’i bulunan bir akreditasyon laboratuvarı ve test merkezine ihtiyaç var.
Portekizliler laboratuvarın yanına, içinde eğitim merkezini de barındıran Avrupa’nın en iyi velodromlarından birini inşa etmişler. Alt yapı oluşunca tedarikçiler ve yabancı firmalar bölgeye gelmeye başlamış. Bu, kalifiye iş gücü çekmiş. Böylece Portekiz’de bir bisiklet vadisi kurulmuş.
İşin içinde Ankara, Bakanlık ya da TÜBİTAK gibi kurumlar olunca bürokrasi, hantallık ve siyasi çıkarlar baskın çıkıyor. İşte bu yüzden özerk yapıda bir laboratuvarı kurmak için İzmir ideal bir lokasyon. Hem Bisan’dan gelen bisiklet sanayi kültürümüz var. Özel sektör ve üniversite işbirliği ile kümeleşme konusunda adımlar atılabilir.
İzmir olarak yıllar önce Bursa’ya kaptırdığımız otomotiv kümelenmesinin benzerini neden bisiklet için yapamayalım ki?
Günter Soydanbay
İzmir Life
Marka ve Şehir – Aralık 2020